Güneş enerji santrali (GES) fizibilite raporunda kurulum maliyetinin işletmeye geri dönüşü kaç senede olacağı hesaplanacaktır.

Lisanssız Üreticilere ödenecek ihtiyaç fazlası üretim miktarı, kaynak bazında belirlenen fiyatlar ile çarpılarak her bir üretici için yapılacak ödeme belirlenir bu bedel LÜYTOB olarak adlandırılır.

EPDK tarafından üreticiler için dağıtım sistem kullanım bedeli 2015 yılı ilk 3 ay için birim fiyatı 0,021036 TL olarak belirlenmiştir. Birim fiyatla üretim veya tüketilen net enerji miktarı çarpılarak hesap yapılmaktadır.

Dağıtım sistemi kullanım bedeli hesaplanırken;

1.Üretim ve tüketim tesislerinin aynı yerde olması halinde sisteme verdiği veya sistemden çektiği net enerji miktarı için,

2.Üretim ve tüketim tesislerinin aynı yerde olmaması halinde sisteme verdiği ve sistemden çektiği enerji miktarları için ayrı ayrı sistem kullanım bedeli hesaplanarak ödenecek tutardan düşülür.

Analizini yapacağımız yatırım örneğinde üretim tesisi ile tüketim tesisi aynı yerdedir. Tüketim ve üretim değerleri bağlantı anlaşmasında belirlenen yere takılan çift yönlü sayaç verilerinden saatlik bazda alınır.

Tüketim sistemi kullanım bedelinin birim fiyatı 2015 yılı ilk 3 ay için Tabloda belirtilmiştir.

Tabloda belirtildiği üzere Kayseri bölgesinde 1 MVA GES tesisinin yıllık üretebileceği ortalama net değer 1.550.000 kWh ’dir. Kurulan tesisin yıllık minimum % 0,8 oranında verim kaybı olacağı düşünülmüştür. Üretim yapan aboneyi, en az bir adet tüketim abonesiyle ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Tüketim abone değeri için net üretim değerinin %2 olarak belirlenmiştir. İşletmenin sürekliliğini sağlamak için her yıl 30.000 USD gider eklenmiştir. Arazi masrafı 100.000 TL, Proje, Harç, Vergi’nin maliyeti 120.000 TL, 10 yıl sonraki hurda bedeli 300.000 EUR olarak belirlenmiştir. GES yatırım tutarı ise 800.000 EUR ile 1.000.000 EUR arasında değişmektedir. GES santrali için çalışmaların yapıldığı işletmenin harcadığı gerçek maliyetler 1.000.000 EUR olduğundan bu değer üzerinden hesaplama yapılmıştır.

Elektrik Fiyatları EPDK’nın yayınlamış olduğu 01 Ocak 2015 tarihinden itibaren geçerli olacak tarife tablolarından alınmıştır.

10 yıl için gelir gider tablosunu aşağıdan görebilirsiniz.

Yukarıda verilen özet tablolardan yararlanılarak yapılan hesaplamalarda kullanılan kıstaslar:

Hesaplamalar yapılırken %100 öz sermaye kullanılarak yapıldığı varsayılmıştır.

GES yatırımları teşvik belgesi alan işletmeler, gümrük vergisi, KDV ve ilk 5 yıl kurumlar vergisinden muaftır 5. yılın sonunda teşvik bittiğinden kurumlar vergisi hesaplamalara dâhil edilmiştir.

Amortisman bedeli hesaplanırken malzeme ve ekipman maliyetinden hurda bedeli düşülerek hesaplanmıştır.

Tüketimle üretimin aynı yerde olduğu varsayıldığından Tüketici Sistem Kullanım Bedeli ve Paylar hesaplamaya dâhil edilmemiştir.

Elektrik enerjisine tüketim değerine yıllık %10 oranında zam yapılacağı öngörülmüştür.

İşletmeler, bütün yatırım projelerini aynı anda finanse etmek imkânına sahip değildirler. Bu nedenle işletmeler, yatırım projelerini önem sıralamasına göre sıralamak, aralarından seçim yapmak ve bazı projelerden de vazgeçmek zorundadır.

İşletmeler farklı kullanım alanları içinde seçim yapabilmek için bir kıstas saptamak zorundadır.

Yatırım projelerini değerlendirme yöntemleri :

1)Ortalama Kârlılık Yöntemi: Ortalama yıllık Kârın proje için yapılacak net kara bölünmesi ile bulunur.

2)Geri Ödeme Süresi Yöntemi: Geri ödeme süresi bir yatırımın sağlayacağı net para girişinin, yatırım tutarını karşılayabilmesi için geçmesi gerekli zaman uzunluğu veya yıl sayısıdır.

3)Net Bugünkü Değer Yöntemi: Projenin nakit girişlerinin bugünkü değeri ile nakit çıkışları arasındaki farkın belirlenmesi ve farkın sıfırdan büyük olması halinde projenin kabul edilmesi gerektiğini savunan bir yöntemdir.

4)İç Verim Oranı Yöntemi: Net bugünkü değer yöntemi gibi paranın zaman değerini ve projenin tüm ömrü boyunca sağlayacağı nakit girişlerini dikkate alır.

Geri Ödeme Süresi, bir projenin net Kâr (vergiden sonraki) ve amortismanlar toplamından oluşan nakit girişlerinin, toplam ilk yatırım tutarını tamamen geri ödemesi için gerekli olan süredir.

Geri ödeme süresi, bir yatırımın sağladığı nakit akımlarının, kaç dönem sonra o yatırım için kullanılan fon çıkışına eşit olacağını gösteren süredir.

Yatırım Tutarı – Hurda Değeri
Geri Ödeme Süresi = __________________________
Yıllık Kâr + Amortisman
(Yıllık Net Nakit Akımları)

Yatırım Tutarı     : 1,250,645 USD
Hurda Değeri      : 346,819 USD
Yıllık Kâr              : 69,694 USD (ortalama net Kâr)
Amortisman        : 80,924 USD

Geri Ödeme Süresi = 6 yıldır.

Yatırım tutarı olan 903,826 USD’ye 6 yıl sonunda ulaşılmaktadır. (Gerçekten bumu acaba)

Burada hesap yapılırken net bugünkü değer yöntemi haricinde hesaplama yapılmıştır. Düz mantıkla yapılan bu hesaplama aslında gerçeği yansıtmamaktadır. Yazımızın ilerleyen bölümünde yapılacak hesaplamada gerçek geri dönüşüm oranını görebilirsiniz.

Bu yöntem ile, yatırımcının kabul ettiği asgari bir geri ödeme süresiyle söz konusu projenin geri ödeme süresinin karşılaştırılması yoluyla projenin red veya kabulü hakkında karar verilebilir.

Net Bugünkü Değer Yöntemi Hesabı

Bir projenin net bugünkü değeri, o projenin gelecekteki nakit giriş ve çıkışlarının bugünkü değerleri arasındaki farkın toplamı olarak tanımlanır.

Net Bugünkü Değer Formülü

                        R1                  R2                        Rn
N.B.D. = ______ + ______ + … + _______ – C
(1+i)1          (1+i)2                    (1+i)n

R1, R2, Rn = Net Nakit Girişleri,
i = Marjinal Sermaye Maliyeti (Iskonto Oranı)
C = Yatırım Harcaması
n = Yatırımın Ekonomik Ömrü

İndirgeme Oranının (İskonto Oranının) Hesabı: İndirgeme oranının hesaplanması önemlidir. Çünkü indirgeme oranı, NBD’in düzeyini belirlemektedir. İndirgeme oranı, projeye bağlanan kaynakların zaman içindeki gerçek değerini gösteren orandır. Bu kaynakların, projede kullanılmayıp da başka bir alanda kullanılmaları halinde, sağlayabileceği en az (minimum) fayda oranıdır, yani fırsat maliyetidir. Dolayısıyla, indirgeme oranı, bir bakıma, paranın zaman içindeki gerçek değerini yansıtmaktadır.

Hesaplanması, şu temel mantığa dayanır:

Öz kaynak dahil olmak üzere tüm kullanılan dış kaynakların (kredilerin) fiili faiz oranları ile beklenen enflasyon (fiyat artış oranı) arasında bağlantı kurulur ve bir anlamda, paranın zamana karşı, ortalama yıpranma oranı hesaplanır :

İndirgeme oranı (i)= [(1+k)/(1+ Π)]-1
i = indirgeme oranı,
k= nominal indirgeme oranı (cari faiz oranları)
Π= beklenen enflasyon oranını gösterir.

1 MVA GES projemiz %100 öz sermaye ile karşılandığından indirme oranını hesabı;

Yıllık bono faizi = %6 (Dolar kuruna göre)
Türkiye TEFE artış oranı (enerji) = %2 (Dolar kuruna göre)
Öz sermaye için indirgeme oranı = [(1 + 0,06) / (1 + 0,02)] – 1 = 0,039=%4

Bir projenin bugünkü değeri, proje için yapılan yatırım tutarı ile projeden elde edilecek net nakit akımlarının bugünkü değerleri arasındaki farktır.

Bu yönteme göre net bugünkü değer pozitif ise (NBD>0) yatırım yapılır, net bugünkü değer negatif ise (NBD<0) yatırım yapılmaz. Eğer net bugünkü değer sıfıra eşit ise (NBD=0) bu noktada yatırımcı yatırımın diğer üstünlükleri ya da zorunluluklarına göre yatırım hakkında kararını verir.

Brüt Kâr = Gelirler – İlk yatırım gideri – İşletme gideri – Faizler – Amortismanlar

Kurumlar vergisi = Brüt Kâr x Vergi oranı (%20)

Net Kâr = Brüt Kâr – Kurumlar vergisi

Net Nakit Akımı = Net Kâr + Amortismanlar – İlk Yatırım Gideri

%4 İskonto Faktörüne Göre Net Bugünkü Değerle hesaplama yapalım

NBD>0 olduğu görülmektedir. Değer pozitif olduğundan yatırım yapılabilir.

Daha önceden yaptığımız hesaplamada 6 yıl çıkmıştı.

Paranın bugünkü değerini dikkate aldığımızda ve hurda bedeli maliyetten düşüldüğünde
yatırımın geri dönüş oranı 6,5 yıl çıkmaktadır.

Paranın bugünkü değeri dikkate alınıp ama hurda bedeli düşülmezse ise yatırımın geri dönüş oranı 10,5 yıl çıkmaktadır.

Güneş enerji santrali yatırımı, yatırım projeleri değerlendirme yöntemlerine göre yatırım yapılabilir çıkmıştır. İncelediğimiz örnekte, %100 öz sermaye ile geri ödeme süresi 6 yılda maliyetini karşılamaktadır. 2014 yılındaki faiz oranları ile indirgeme oranı hesaplanarak, yatırımın net bugünkü değeri Tabloda verilmiştir. NBD pozitif çıktığından yatırım olumludur.

Güneş enerji santral yatırımı finansman anlamında incelendiğinde olumlu olduğu görülmektedir.

Burada dikkat edilmesi gereken konu %100 öz sermaye ile bu yatırım gerçekleştiğindeki durumu incelemiş oluyoruz. Farklı senaryolar ile bu yatırım gerçekleşecekse iyi analiz edilmesi gerekmektedir.